2023-yil 20-may kuni Rost24 internet nashrida “Magistratura uchun Milliy sertifikat tizimi o‘zini oqlayaptimi?” mavzusida maqola e’lon qilindi. Mazkur maqolada bildirilgan fikrlar yuzasidan quyidagilarni ma’lum qilamiz:

1. Magistraturaga o‘qishga kirish uchun chet tili sertifikati talab etilishining Bilim va malakalarni baholash agentligiga hech qanday aloqasi yo‘q.

Mazkur tartib Prezidentning 2021-yil 19-maydagi PQ-5117-son qarorida belgilangan bo‘lib, ushbu taklif Xorijiy tillarni o‘rganishni ommalashtirish agentligi tomonidan kiritilgan (hozirda bu tashkilot mavjud emas).

2. Bunda aynan Bilimni baholash agentligidan milliy sertifikat olish kerak degan talab mavjud emas. Magistraturaga o‘qishga kirish uchun amal qiladigan sertifikatlar ro‘yxati Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi tomonidan tasdiqlanadi va e’lon qilinadi. Vazirlik tomonidan tasdiqlangan sertifikatlar ro‘yxatida Bilimni baholash agentligining milliy sertifikatidan tashqari 24 ta xalqaro sertifikat keltirilgan.

3. Bilimni baholash agentligi tomonidan chet tili imtihonlar har oyda (iyul, avgust va sentabr oylaridan tashqari) tashkil etib kelinmoqda va imtihonlar jadvali har yarim yillik uchun oldindan e’lon qilinmoqda.

Mazkur jadvalda turk tilidan imtihonlar mart va may oylarida o‘tkazilishi belgilangan bo‘lib, imtihonlar belgilangan muddatlarda tashkil etilmoqda.

4. 2023-yil 6-7-may kuni o‘tkazilgan chet tili imtihonlarida turk tilidan 3 626 nafar (shundan 89 nafari B1, 3 327 nafari B2, 210 nafari C1 daraja uchun) talabgor ro‘yxatdan o‘tgan (18 ming nafar emas).

5. Test sinovida ishtirok etish uchun talabgorlar my.gov.uz sayti orqali ro‘yxatdan o‘tgan va 405 ming so‘m miqdorida to‘lovni amalga oshirgan. Mazkur to‘lovning barchasi Bilimni baholash agentligiga kelib tushmaydi. Yig‘imning qanday taqsimlanishi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 16-fevraldagi 73-son qarorida belgilangan.

Yig‘imning Bilimni baholash agentligiga kelib tushgan qismi test sinovlarini tashkil etish va o‘tkazish bilan bog‘liq xarajatlarni qoplash uchun ishlatiladi. Jumladan:

• test topshiriqlarini shakllantirish;
• test materiallarini chop etish;
• ularni hududlarga yetkazish va qayta olib kelish;
• test sinovi o‘tkaziladigan joylarni tayyorlash;
• talabgorlar uchun suv va ruchka;
• guruh nazoratchilarining ish haqi;
• agentlik xodimlarining xizmat safari;
• talabgorlarning yozma ishlari va gapirish imtihonini tekshirish;
• va boshqa xarajatlar.

Har bir talabgor imtihon davomida 2 ta yozma ish yozadi va gapirish ko‘nikmasini baholash imtihonida ishtirok etadi. Bunda har bir yozma ishni tekshirish uchun kamida 2 nafar ekspert jalb etiladi. Agar ular tomonidan qo‘yilgan ballar keskin farq qilsa, 3-ekspertga yuboriladi. Gapirish ko‘nikmasini baholashda ham shu tartib amal qiladi. Demak, har bir talabgorning ishlarini (2 ta yozma ish va gapirish) tekshirish uchun eng kamida 6 nafar (9 nafargacha) ekspert jalb etiladi.

Qayd etish lozimki, Bilimni baholash agentligi tomonidan o‘tkaziladigan imtihon uchun to‘lov miqdori istalgan chet tili imtihoni uchun amalga oshiriladigan to‘lovdan arzon hisoblanadi. Misol uchun, IELTS imtihoni uchun to‘lov miqdori 1 940 400 so‘mdan 2 264 800 so‘mgacha tashkil etadi.

Maqolada keltirilgan TYS imtihonini ko‘radigan bo‘lsak, mazkur imtihon Yunus Emre Instituti tomonidan bir yilda uch marotaba o‘tkaziladi (agentlik tomonidan turk tili imtihoni yarim yilda 2 marotaba o‘tkazildi) va to‘lov miqdori turli davlatlar uchun turlicha bo‘lib, O‘zbekiston uchun 60 AQSh dollari (700 ming so‘mga yaqin) ni tashkil etadi.

6. Bilimni baholash agentligi tomonidan chet tili imtihonlari Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 16-fevraldagi 73-son qaroriga muvofiq tashkil etiladi. Unga ko‘ra imtihonlar ko‘p darajali formatda yoki har bir daraja uchun alohida o‘tkaziladi.

Agentlik tomonidan ingliz, nemis, fransuz va arab tillaridan imtihonlar ko‘p darajali formatga o‘tkazilgan bo‘lib, boshqa tillardan har bir daraja uchun alohida o‘tkazilmoqda.

Aslida testologiya jihatidan tilni bilish darajasini aniqlashda har bir daraja uchun alohida imtihon o‘tkazish talabgorning darajasini aniqlashning eng to‘g‘ri yo‘llaridan biri (kamchilik emas) hisoblanadi.

7. Audio ikki karra tezlikda qo‘yib berilmagan. Buni mazkur imtihonda ishtriok etgan boshqa talabgorlar bilan gaplashib, aniqlik kiritish mumkin. Shuningdek, agentlikda imtihonning barcha videoyozuvlari mavjud bo‘lib, Rost24 nashri agentlikka murojaat qilgan taqdirda, test sinovi videolarini ko‘rsatishga tayyormiz.

8.  Maqolada nomi keltirilgan audio-matnlar, haqiqatan “Yedi İklim” C1 kitobida mavjud. Lekin imtihonda talabgorlarga uning qisqartirilgan va soddalashtirilgan shakli berilgan.

Matn uchun tuzilgan test topshiriqlari B2 darajasiga to‘la mos bo‘lib, C1 darajasida emas. Test topshiriqlarida C1 darajasidagi ilmiy terminlar qo‘llanilmagan. Test topshiriqlaridagi leksika B2 darajasiga mos bo‘lib, savollar mazmuni eshitilgan ma’lumotning aynan o‘zini belgilashdan iborat. Bunda tinglangan matn mazmuniga nisbatan xulosa chiqarishga qaratilgan yoki berilgan so‘zlarning sinonimlari orqali tuzilgan test topshiriqlari mavjud emas.

Quyidagi kabi test topshiriqlari B2 darajasiga talabgorlar javob berishi uchun qiyinchilik tug‘dirmaydi:

1. Fatih Sultan Mehmet’in takma adı neydi?

A) Adnî                 B) Avnî                C) Muhibbî

2. Alena ve Fatih sempozyumda karşılaşıyorlar?

A) Doğru              B) Yanlış